Zmiana otwartego funduszu emerytalnego – o czym pamiętać

1. Uwagi ogólne

Konstrukcja systemu emerytalnego sprawia, że uczestnictwo w otwartym funduszu emerytalnym jest obowiązkowe dla osób urodzonych po 31 grudnia 1968 r., opłacających składki na ubezpieczenie emerytalne. Ubezpieczony ma jednak swobodę wyboru funduszu, do którego chce przystąpić. Podobnie, samodzielnie podejmuje decyzje o zmianie funduszu emerytalnego. Obowiązkowość uczestniczenia w funduszu sprawia, że ubezpieczony nie może natomiast w dowolnej chwili podjąć decyzji o wystąpieniu z samego systemu lub decyzji o przystąpieniu do niego. Skoro więc decyzja o wyborze funduszu jest w zasadzie jedyną, którą ubezpieczony może podjąć samodzielnie, trudność w realizacji takiego wyboru staje się szczególnie dotkliwa.

Zmiana otwartego funduszu emerytalnego może czasem rodzić trudności. Będzie to problem z dokonaniem transferu środków w ogóle, lub problem z dokonaniem transferu w najkrótszym możliwym czasie. Ze względu na skalę problemu, wydaje się właściwe zaprezentowanie najczęstszych trudności związanych ze zmianą funduszu oraz wskazanie sposobów ich uniknięcia lub przezwyciężenia.

Wśród najczęstszych problemów należy wymienić:

• kwestionowanie przez dotychczasowy fundusz emerytalny poprawności danych zawartych w zawiadomieniu o zawarciu umowy o członkostwo z innym otwartym funduszem emerytalnym;
• opóźnienie w dokonaniu wypłaty transferowej;
• pobranie przez dotychczasowy fundusz emerytalny opłaty za zmianę funduszu przed upływem 24 miesięcy od dnia uzyskania członkostwa w funduszu dotychczasowym.

2. Regulacja prawna

Wypłaty transferowe między funduszami emerytalnymi dokonywane są za pośrednictwem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych cztery razy w roku – w ostatnim dniu roboczym lutego, maja, sierpnia i listopada. Powyższy termin uregulowany został przez art. 122 ust. 1 ustawy z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych[1]. Ubezpieczony, zgodnie z art. 84 ustawy, zawierając umowę z nowym otwartym funduszem emerytalnym, zobowiązany jest do przesłania do dotychczasowego funduszu emerytalnego zawiadomienia o zawarciu umowy o członkostwo z innym otwartym funduszem emerytalnym. Wzór zawiadomienia został ustalony rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie trybu i terminu powiadamiania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przez otwarty fundusz emerytalny o zawarciu umowy z członkiem oraz dokonywania wypłaty transferowej[2]. Wzór zawiadomienia zawiera dane niezbędne do odpowiedniej identyfikacji członka funduszu i dokonania transferu zgromadzonych przez niego środków.

Ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych wprowadziła zatem cztery sesje transferowe w roku – w lutym, maju, sierpniu i listopadzie. Techniczne kwestie związane z transferem środków uregulowane są w przywołanym już rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 kwietnia 2004 r. w sprawie trybu i terminu powiadamiania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przez otwarty fundusz emerytalny o zawarciu umowy z członkiem oraz dokonywania wypłaty transferowej. Aby środki zgromadzone na rachunku w dotychczasowym funduszu zostały przekazywane w najbliższym terminie dokonania wypłaty transferowej do nowego funduszu, z którym została zawarta umowa o członkostwo, członek funduszu zobowiązany jest przesłać dotychczasowemu funduszowi zawiadomienie o zawarciu umowy o członkostwo z innym otartym funduszem emerytalnym oraz, jeżeli jest do niej zobowiązany, uiścić opłatę za zmianę funduszu emerytalnego.

Wysyłając zawiadomienie należy ponadto pamiętać, iż będzie ono zrealizowane w trakcie najbliższej sesji transferowej, jeżeli umowa z nowym funduszem emerytalnym została zawarta najpóźniej 25. dnia miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym jest dokonywana wypłata transferowa. W przypadku, gdy zawarcie umowy o członkostwo z nowym funduszem nastąpi później niż w 25. dniu miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym jest dokonywana wypłata transferowa, wypłata transferowa nastąpi w następnym terminie transferowym. Na podstawie otrzymanych zawiadomień, fundusz emerytalny sporządza imienny wykaz członków zmieniających fundusz emerytalny. Wykaz ten tworzony jest w 11. dniu miesiąca,  w którym przeprowadzana jest wypłata transferowa. Na wykaz naniesione są dane osób, które do tego dnia przekażą właściwe zawiadomienia. W 12. dniu miesiąca wykaz ten jest przekazywany do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Wypłata transferowa jest dokonywana pod warunkiem uiszczenia przez członka otwartego funduszu z własnych środków opłaty na rzecz powszechnego towarzystwa emerytalnego, które zarządza danym otwartym funduszem, z tym że pobranie takiej opłaty może nastąpić tylko wówczas, gdy od ostatniego dnia miesiąca, w którym uzyskano członkostwo w funduszu do dnia najbliższej wypłaty transferowej do innego funduszu upływa mniej niż 24 miesiące. Taki obowiązek nakłada art. 119 ust. 2 ustawy. Uzyskanie członkostwa w funduszu następuje z chwilą zawarcia umowy z funduszem w dniu zawarcia pierwszej umowy z otwartym funduszem emerytalnym jeżeli Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokona odpowiedniego wpisu lub zmian w Centralnym Rejestrze Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych. W przypadku zmiany funduszu uzyskanie członkostwa w nowym funduszu następuje z dniem dokonania zmian w Centralnym Rejestrze Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych. Stosowne przepisy zawiera art. 81 ust. 1 i 5 ustawy.

Kwotę opłaty ustala rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 lutego 2004 r. w sprawie opłaty pobieranej przez powszechne towarzystwo emerytalne z tytułu wypłat transferowych[3]. Zgodnie z rozporządzeniem wysokość opłaty wynosi 160 zł, jeżeli od ostatniego dnia miesiąca, w którym uzyskano członkostwo w funduszu do dnia dokonania wypłaty transferowej z rachunku członka w funduszu do innego funduszu upłynęło nie więcej niż 12 miesięcy lub 80 zł, jeżeli od ostatniego dnia miesiąca, w którym uzyskano członkostwo w funduszu do dnia dokonania wypłaty transferowej z rachunku członka w funduszu do innego funduszu upłynęło więcej niż 12 miesięcy, ale mniej niż 24 miesiące. Fundusz wysyła informację w formie pisemnej członkowi funduszu przystępującemu do innego funduszu, niezwłocznie, nie później niż w ciągu 7 dni roboczych, po otrzymaniu zawiadomienia o zawarciu umowy o członkostwo z innym otwartym funduszem emerytalnym, o wysokości opłaty oraz wskazuje rachunek pieniężny, na który ma być przekazana. Opłatę uważa się za uiszczon ą przez członka funduszu, jeżeli wpłynie ona na rachunek pieniężny wskazany przez fundusz do 7 dnia miesiąca, w którym jest dokonywana wypłata transferowa.

3. Zmiana funduszu – o czym pamiętać

Decydując się na zmianę otwartego funduszu Emerytalnego, przede wszystkim należy dokonać porównania wyników inwestycji funduszu dotychczasowego z tym, do którego chcemy przystąpić. Pod uwagę należy wziąć wyniki długookresowe, a zatem wyniki z ostatnich 12 i 36miesięcy oraz od początku funkcjonowania funduszy emerytalnych. Godne przypomnienia jest, iż cena jednostki rozrachunkowej każdego funduszu wynosiła 10 zł. A zatem dzisiejsza cena odzwierciedla wzrost wartości jednostki, co jest efektem zysków wypracowanych przez fundusz. Drugim elementem, jest wysokość prowizji pobieranej przez fundusz emerytalny od wpłaconej na rachunek składki. Od 1 stycznia 2010 r. prowizja nie może przekroczyć 3,5% wpłacanej składki. Może jednak być niższa.

Jednym z najczęstszych powodów trudności z realizacją wypłaty transferowej jest źle wypełnione zawiadomienie. Będzie to więc podanie niepełnych danych osobowych, np. wpisanie jednego imienia, podczas gdy przystępując do funduszu emerytalnego wskazano dwa imiona. Błędem będzie także wpisanie zmienionego nazwiska, jeżeli nie zostało ono zaktualizowane w funduszu emerytalnym. Błąd ten dotyczy głównie kobiet, które w trakcie członkostwa w funduszu wstąpiły w związek małżeński i zmieniły nazwisko przyjmując nazwisko małżonka lub dodając nazwisko małżonka do swojego. Wszelkie zmiany danych osobowych wymagają aktualizacji w funduszu.

Należy podkreślić, iż zawiadomienie o zawarciu umowy o członkostwo z innym otwartym funduszem emerytalnym jest w zasadzie jedynym dokumentem, na podstawie którego dokonywany jest transfer znacznych środków finansowych. W związku z powyższym zasadne jest stosowanie procedur zabezpieczających członków funduszu przed działaniami niezgodnymi z prawem. Dość powszechnie obserwowane jest bowiem zjawisko nieuprawnionego wchodzenia w posiadanie danych osobowych członków funduszu emerytalnego. Na ich podstawie dokonywane jest usiłowanie zrealizowania transferu środków zgromadzonych na rachunku w funduszu emerytalnym. W tej sytuacji dokument zawiadamiający o zmianie funduszu nie może budzić wątpliwości, a z drugiej strony, właściwe jest wprowadzenie mechanizmu, dającego pewną dozę pewności, iż autorem zawiadomienia jest właśnie upoważniona do tego osoba. Dlatego też, fundusz emerytalny, który zakwestionuje poprawność danych zawartych w zawiadomieniu o zawarciu umowy o członkostwo z innym otwartym funduszem emerytalnym, będzie miał do tego prawo, jeżeli dane wskazane w zawiadomieniu będą niepełne lub odmienne od tych, w których posiadaniu jest fundusz emerytalny.

Drugim problemem bywa opóźnienie w dokonaniu wypłaty transferowej. Jak wynika z przytoczonych przepisów, opóźnienie takie może być spowodowane zbyt późnym przesłaniem zawiadomienia o zawarciu umowy o członkostwo z innym otwartym funduszem emerytalnym, albo wręcz odwrotnie, ze zbyt wczesnego przesłania takiego zawiadomienia. Z pierwszym przypadkiem będziemy mieli do czynienia, jeżeli zawiadomienie dotrze do funduszu emerytalnego po sporządzeniu imiennego wykazu członków zmieniających fundusz, co jak wspomniano następuje w 11 dniu miesiąca, w którym następuje transfer środków. Z drugim przypadkiem będziemy mieli do czynienia, jeżeli zawiadomienie dotrze do funduszu emerytalnego przed sporządzeniem imiennego wykazu członków zmieniających fundusz, ale umowa z nowym funduszem emerytalnym została zawarta po 25 dniu miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym następuje transfer środków. Powyższe przypadki opisują oczywiście opóźnienia, za które fundusz emerytalny nie ponosi odpowiedzialności.

Trzecim problemem jest pobranie przez dotychczasowy fundusz emerytalny opłaty za zmianę funduszu przed upływem 24 miesięcy od dnia uzyskania członkostwa w funduszu dotychczasowym. Problem ten najczęściej wiąże się z nieprawidłowym obliczaniem stażu członkowskiego w funduszu emerytalnym. O ile nie jest kłopotliwe obliczenie stażu członkowskiego w funduszu, do którego przystąpiono jako do pierwszego, to już kłopotliwe bywa obliczenie stażu w funduszu, do którego przystąpiono na zasadzie zmiany funduszu. Należy podkreślić, iż staż w nowym funduszu emerytalnym, liczony będzie od dnia dokonania wypłaty transferowej. A więc od dnia, w którym Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokona, na podstawie zgłoszeń funduszy emerytalnych, odpowiedniej zmiany w Centralnym Rejestrze Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych,  a następnie dokona transferu środków z funduszu dotychczasowego na rachunek ubezpieczonego w nowym otwartym funduszu emerytalnym. Podkreślmy, iż terminem tym jest ostatni dzień roboczy miesiąca, w którym dokonywana jest wypłata transferowa.

Mariusz Denisiuk
starszy specjalista w Biurze Rzecznika Ubezpieczonych







[1] Dz.U. z 2010 r., nr 34, poz. 189.
[2] Dz.U. nr 86, poz. 804, z późn. zm.
[3] Dz.U. nr 31, poz. 262.